Chẩn đoán sớm nhiễm HIV ở trẻ dưới 18 tháng tuổi

1. Xét nghiệm

Thực hiện xét nghiệm PCR phát hiện acid nucleic của HIV (ADN/ARN) để khẳng định nhiễm HIV cho trẻ dưới 18 tháng tuổi. Thực hiện xét nghiệm khi trẻ 4 – 6 tuần tuổi hoặc ngay sau đó càng sớm càng tốt.

2. Đối tượng xét nghiệm

– Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV.

– Trẻ có mẹ không rõ tình trạng nhiễm HIV nhưng có triệu chứng nghi ngờ nhiễm HIV hoặc được chẩn đoán lâm sàng bệnh HIV/AIDS nặng.

3. Quy trình thực hiện

Quy trình chi tiết xem ở: Sơ đồ quy trình xét nghiệm chẩn đoán sớm nhiễm HIV cho trẻ dưới 18 tháng tuổi.

Tư vấn/cung cấp thông tin trước xét nghiệm chẩn đoán sớm nhiễm HIV cho người chăm sóc trẻ.

Chỉ định xét nghiệm phụ thuộc vào tuổi của trẻ và tình trạng nhiễm HIV của mẹ:

Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV:

– Trường hợp trẻ dưới 9 tháng tuổi, thực hiện lấy mẫu giọt máu khô (DBS) làm xét nghiệm PCR.

– Trường hợp trẻ từ 9 tháng tuổi đến 18 tháng tuổi: Xét nghiệm kháng thể kháng HIV trước; nếu có phản ứng với kháng thể kháng HIV, lấy mẫu DBS làm xét nghiệm PCR.

– Trẻ có mẹ không rõ tình trạng nhiễm HIV nhưng có triệu chứng nghi ngờ nhiễm HIV hoặc được chẩn đoán lâm sàng bệnh HIV/AIDS nặng: Xét nghiệm kháng thể kháng HIV trước; nếu có phản ứng với kháng thể kháng HIV, lấy mẫu DBS làm xét nghiệm PCR.

Lưu ý: Cần tư vấn XN kháng thể kháng HIV cho mẹ nếu trước đó mẹ chưa rõ tình trạng nhiễm khi trẻ có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm HIV.

4. Giải thích và xử trí khi có kết quả xét nghiệm PCR

4.1. Kết quả xét nghiệm PCR lần một âm tính

a. Trẻ chưa bao giờ bú mẹ:

Trẻ có khả năng không nhiễm HIV, thực hiện xét nghiệm kháng thể kháng HIV khi trẻ đủ 9 tháng. Nếu xét nghiệm kháng thể kháng HIV âm tính: trẻ không nhiễm HIV. Nếu xét nghiệm có phản ứng với kháng thể kháng HIV: thực hiện xét nghiệm lại kháng thể kháng HIV khi trẻ đủ 18 tháng tuổi để xác định tình trạng nhiễm HIV. Trường hợp trẻ có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm HIV thì xét nghiệm lại PCR.

b. Trẻ đã từng bú mẹ hoặc hiện tại đang bú mẹ

Trẻ khỏe mạnh:

– Xét nghiệm kháng thể kháng HIV khi trẻ từ 9 tháng tuổi và sau khi được cai sữa hoàn toàn đủ 3 tháng.

– Nếu xét ngiệm kháng thể kháng HIV âm tính: nhiều khả năng trẻ không nhiễm HIV nhưng vẫn có nguy cơ lây nhiễm HIV qua sữa mẹ. Vì vậy cần làm xét nghiệm kháng thể kháng HIV lúc 18 tháng tuổi.

– Nếu xét nghiệm kháng thể kháng HIV có phản ứng: Làm lại xét nghiệm PCR. Nếu xét nghiệm PCR dương tính, tiến hành tư vấn và điều trị ARV ngay cho trẻ. Nếu PCR âm tính, làm lại xét nghiệm kháng thể kháng HIV lúc trẻ đủ 18 tháng tuổi để xác định tình trạng nhiễm HIV của trẻ.

Trẻ có dấu hiệu nghi nhiễm HIV:

– Trẻ dưới 9 tháng tuổi: Xét nghiệm PCR lần 2. Nếu kết quả PCR dương tính, tư vấn và điều trị ARV ngay cho trẻ. Nếu kết quả PCR âm tính, theo dõi và làm lại xét nghiệm kháng thể kháng HIV lúc trẻ đủ 18 tháng tuổi để xác định tình trạng nhiễm HIV của trẻ.

– Trẻ từ trên 9 tháng tuổi: XN kháng thể kháng HIV. Nếu XN kháng thể kháng HIV có phản ứng: xét nghiệm PCR lần 2 cho trẻ. Nếu XN kháng thể kháng HIV âm tính, theo dõi và làm lại xét nghiệm kháng thể kháng HIV lúc trẻ đủ 18 tháng tuổi để xác định tình trạng nhiễm HIV của trẻ.

4.2. Kết quả xét nghiệm PCR lần một dương tính

Tư vấn và điều trị ARV ngay cho trẻ. Đồng thời lấy mẫu máu xét nghiệm PCR lần 2 ngay sau đó để khẳng định tình trạng nhiễm HIV của trẻ. Tư vấn xét nghiệm HIV cho bố, mẹ trẻ nếu họ chưa được khẳng định tình trạng nhiễm HIV.

4.3. Kết quả xét nghiệm PCR lần hai dương tính

Khẳng định tình trạng nhiễm HIV của trẻ và tư vấn cho bố mẹ, người chăm sóc trẻ về tầm quan trọng của việc tiếp tục điều trị bằng ARV và tuân thủ điều trị.

4.4. Kết quả xét nghiệm PCR lần 1 dương tính và lần 2 âm tính

Giải thích việc chưa khẳng định được tình trạng nhiễm HIV cho trẻ. Xét nghiệm lại PCR lần ba. Nếu kết quả xét nghiệm PCR âm tính, ngừng điều trị ARV.

Lưu ý:

1. Trẻ dưới 18 tháng tuổi có kháng thể kháng HIV dương tính đồng thời có các biểu hiện nấm miệng, viêm phổi nặng, nhiễm trùng nặng hoặc bất kỳ bệnh lý nào của AIDS có thể điều trị ARV trong khi chờ XN khẳng định nhiễm HIV bằng PCR. Ngừng điều trị ARV khi trẻ được xác định không nhiễm HIV.

2. Đối với trẻ đã điều trị ARV sớm, kết quả xét nghiệm kháng thể kháng HIV có thể âm tính. Do đó xét nghiệm kháng thể kháng HIV không được sử dụng để chẩn đoán xác định hay loại trừ nhiễm HIV ở trẻ đang điều trị ARV.