Bài chia sẻ của Bác sĩ Nguyễn Duy Thế – Bệnh viện 175 – TPHCM
Chuyên khoa bệnh nhiệt đới – Chuyên gia tư vấn và điều trị HIV/AIDS.

Kể từ khi bị loài người phát hiện, dịch HIV đã vượt ra khỏi “Tầm nhìn” của cộng đồng, với quá nhiều câu hỏi, thắc mắc được đặt ra, nhưng lại còn có ít câu trả lời. Do vậy, một bộ phận người dân đã tự tìm cách lý giải cho riêng mình, và nhiều chuyện hoang đường về HIV/AIDS đã được lan truyền. Tôi xin giới thiệu với các bạn những chuyện hoang đường phổ biến nhất.

1. HIV/AIDS là một ….”bản án tử hình”

Nhận thức này chỉ có thể “thông cảm” được vào những năm 80, đầu 90 của thế kỷ trước, khi mới có rất ít thuốc điều trị HIV, nên tỷ lệ tử vong do AIDS rất cao.

Hiện nay, nhờ có những biện pháp điều trị HIV/AIDS bằng các thuốc ARV có hiệu nghiệm cao tình trạng sức khỏe và tuổi thọ của người nhiễm HIV được cải thiện rõ rệt. Nếu bạn tuân thủ tốt ARV, sống lành mạnh, giải tỏa được lo âu căng thẳng và chăm sóc bản thân tốt thì không có lý do gì để bạn không được sống khỏe và lâu dài cho dù bạn đã nhiễm HIV. Ước tính bạn có thể sống trên 30 năm sau khi nhiễm HIV.

2. Đã có thuốc chữa khỏi được AIDS

Chuyện này cũng là “hoang đường” cho dù “trái ngược” với chuyện trên, ít nhất là đến thời điểm hiện nay. Không ít người cho rằng Magic Johnson (cầu thủ bóng rổ nổi tiếng Mỹ, nhiễm HIV vào cuối những năm 1980) đã được chữa khỏi. Nhưng không phải như vậy. Trên thực tế là chưa có cách nào điều trị khỏi AIDS, cũng như chưa có chính phủ nào hay ngành công nghiệp dược phẩm nào chế tạo được thuốc chữa khỏi AIDS.

Đến nay, mới ghi nhận duy nhất 01 trường hợp được coi là “chữa khỏi AIDS” đó là Timothy Brown, nhưng chỉ là “nhờ” được cấy ghép tủy xương từ một người hiến tặng có sự miễn dịch tự nhiên với HIV do sự biến đổi vô cùng hiếm gặp của các tế bào CD4.

Trong khi đang có sẵn nhiều thuốc kháng vi rút (ARV) và các loại thuốc này có thể kéo dài cuộc sống của hàng triệu người, nhưng để có thuốc chữa khỏi AIDS, chúng ta còn cần nỗ lực tiếp tục đầu tư, nghiên cứu rất nhiều.

3. Thuốc ARV có hại hơn có lợi

Không phải vậy, mặc dù các thuốc ARV hiện vẫn còn nhược điểm; chúng có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn; chúng có giá khá đắt và có thể là gánh nặng cho bệnh nhân trong suốt phần đời còn lại; thậm chí có thể bị kháng thuốc và cần phải chuyển đổi phác đồ…

Nhưng, điều trị AIDS hiện nay đã cứu được rất nhiều bệnh nhân, làm giảm đến 80% tỷ lệ tử vong do AIDS. Trong khi “chờ đợi” có thuốc chữa khỏi AIDS, thì các thuốc ARV là cứu cánh tốt nhất để duy trì cuộc sống, sức khỏe cho người nhiễm HIV/AIDS và góp phần làm giảm nguy cơ lây truyền HIV từ người nhiễm sang người khác.

4. Những người đứng đắn không bị … nhiễm HIV

Đúng là quá hoang đường… Nguy cơ lây nhiễm HIV không phụ thuộc vào việc bạn là ai, mà phụ thuộc vào việc bạn làm gì. Bạn chỉ cần có quan hệ tình dục không an toàn với người mà bạn không chắc chắn là không nhiễm HIV, hoặc đã nhiễm HIV… thì bạn đã có nguy cơ bị lây nhiễm HIV.

HIV cũng không phải chỉ là bệnh của nhưng người đồng tính. Đàn ông có thể lây nhiễm cho phụ nữ và ngược lại. HIV không “phân biệt đối xử” với bất kỳ ai.

5. Nếu bạn đã kết hôn và quan hệ một vợ một chồng bạn sẽ không bị nhiễm HIV

Đây cũng là chuyện hoang đường. Một người dù nhiễm HIV từ nhiều năm nhưng cơ thể vẫn không có biểu hiện gì ra bên ngoài để bạn có thể biết cho dù bạn là vợ/chồng/người yêu của họ.

Bạn tình của bạn hoặc bản thân bạn có thể đã nhiễm HIV, nhưng không qua “con đường” quan hệ tình dục.

Do vậy không nên “lẫn lộn” tình yêu và an toàn tình dục.

6. Bạn có thể sử dụng các thuốc khác (không phải ARV) để chữa được AIDS, như thuốc nam, thuốc bắc, hay tập yoga

Không đúng, đến nay đã có không ít “chuyên gia” bằng cách này hay cách khác tuyên bố rằng họ có thể chữa khỏi HIV. Nhưng, họ đã chưa thể làm gì được HIV.

Thực tế hiện nay là, ngoài việc sử dụng ARV phối hợp, dưới sự giám sát của các thầy thuốc, các tuyên bố về “chữa được AIDS” thường là những biện pháp chưa được chứng minh, hoặc chỉ là giai thoại, thậm chí là lừa đảo hết sức nguy hiểm… Do vậy, vẫn thận trọng khi công bố các biện pháp điều trị HIV/AIDS.

7. Nếu bạn đang dùng thuốc tránh thai, bạn sẽ không lây nhiễm HIV

Không đúng, HIV có thể lây truyền qua bất kỳ một hình thức quan hệ tình dục không an toàn nào. Các loại thuốc tránh thai chỉ giúp bạn tránh được mang thai ngoài ý muốn, chứ không thể bảo vệ bạn khỏi lây nhiễm HIV hoặc các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác. Thậm chí, một nghiên cứu gần đây còn phát hiện ra rằng một số thuốc tránh thai chứa hóc môn còn có liên quan tới việc làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV.

Đến nay, mới chỉ có bao cao su là phương tiện duy nhất vừa có tác dụng giúp tránh thai ngoài ý muốn, vừa có tác dụng ngăn chặn lây truyền HIV qua quan hệ tình dục.

8. Bạn không thể có con nếu bạn nhiễm HIV

Đây là một trong những chuyện hoang đường buồn nhất tồn tại dai dẳng đến tận hôm nay. Chỉ cần người mẹ được uống ARV đúng phác đồ thì tỷ lệ lây nhiễm sang con chỉ khoảng dưới 1%.

Thực tế là, tình trạng lây truyền HIV từ mẹ sang con đến nay hầu như đã được loại bỏ ở các nước phát triển và các chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con ngày càng được tăng cường nhằm loại bỏ tình trạng này trên phạm vi toàn cầu. Bên cạnh đó, việc chăm sóc và điều trị tốt đã giúp các bậc cha/mẹ nhiễm HIV sống khỏe mạnh lâu dài và có thể chăm sóc các con nhiễm HIV đến tuổi trưởng thành.

Cho dù bạn là nam hay nữ nhiễm HIV, cho dù bạn đang ở trong cặp đôi “trái dấu” hoặc “cùng dấu” thì bạn đều có một số biện pháp mà bạn có thể lựa chọn để bạn có thể có con mà không truyền HIV cho bạn tình hoặc cho con bạn…

9. Bạn không cần thực hiện quan hệ tình dục an toàn nếu bạn và bạn tình của bạn đều nhiễm HIV

Không phải thế. Nghĩ như vậy là do bạn không hiểu về hiện tượng bội nhiễm HIV (nhiễm thêm chủng khác).

Thực tế là, cho dù 2 bạn đều đã nhiễm HIV, nhưng nếu quan hệ tình dục không an toàn, bạn có thể bị nhiễm (nhiễm thêm HIV) nhiễm phải các chủng HIV khác, bao gồm cả các chủng HIV kháng thuốc.

Thậm chí, khi bạn nhiễm HIV từ bạn tình hiện tại của bạn thì bạn vẫn cần quan hệ tình dục an toàn với bạn tình này. Vì HIV phát triển, biến đổi, bao gồm chủng HIV kháng thuốc có thể truyền từ bạn tình sang bạn và ngược lại.

Nếu bội nhiễm phải chủng HIV kháng thuốc bạn sẽ bị hạn chế khả năng lựa chọn thuốc điều trị.

Đó là chưa đề cập tới, nếu quan hệ tình dục không an toàn, các bạn có thể truyền… cho nhau các bệnh nhiễm lây truyền qua đường tình dục khác.

10. HIV có thể lây truyền qua giọt nước mắt, mồ hôi, muỗi đốt, dùng chung bể bơi…

Không đúng. Nhưng rất tiếc, “chuyện hoang đường” này vẫn còn tồn tại và đến nay không ít người vẫn nghĩ rằng hôn nhau, ôm, bắt tay, ngồi trên hố xí bệt, dùng chung đồ dùng thông thường (không liên quan đến máu, dịch sinh dục)… đều có nguy cơ lây nhiễm HIV.

Nhưng thực tế không phải là như vậy. HIV chỉ lây khi có tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch sinh học của người nhiễm HIV hoặc khi trẻ bú sữa mẹ nhiễm HIV.

11. Chồng/vợ bị nhiễm HIV thì vợ/ chồng sẽ chắc chắn bị lây bệnh

Không đúng. Nhưng rất tiếc suy nghĩ sai lầm này vẫn còn tồn tại cho đến nay. Chỉ khoảng dưới 10% vợ và 5% chồng bị lây nhiễm từ chồng/vợ sau 3 – 5 năm chung sống.

12. Trước khi chết người nhiễm HIV sẽ bị đau đớn, lở loét

Không đúng, nếu được điều trị ARV và chăm sóc y tế đúng mức người nhiễm HIV sẽ không bị bệnh nhiễm trùng cơ hội và chẳng có đau đớn hay lở loét nào hết.

13. Tất cả những người nhiễm HIV là do dính vào tệ nạn xã hội và đáng lên án

Không đúng. Đây là quan điểm sai lầm tệ hại nhất vì phần lớn người bị nhiễm HIV là do thụ động như bị lây từ vợ chồng, bạn tình, mẹ sang con… Với hầu hết mọi người, nhiễm HIV chẳng liên quan gì đến đạo đức hay hạnh kiểm của họ. Mọi người cần tham gia phản bác lại quan niệm sai lầm này, bởi nó gây ra nỗi sợ hãi, làm tăng sự kỳ thị, phân biệt đối xử liên quan đến nhiễm HIV/AIDS, qua đó làm cho HIV ngày càng lan rộng hơn.