Bài chia sẻ của Bác sĩ Nguyễn Duy Thế – Bệnh viện 175 – TPHCM
Chuyên khoa bệnh nhiệt đới – Chuyên gia tư vấn và điều trị HIV/AIDS với 28 năm kinh nghiệm

Nói chung tác dụng phụ của các thuốc ARV thì có rất nhiều và biểu hiện khá đa dạng. Trong bài viết này tôi chỉ nêu một số tác dụng phụ hay gặp của từng loại thuốc ARV khi điều trị nhiễm HIV.

1. Một số thuốc ARV hay dùng ở Việt Nam hiện nay

Hiện nay trên thế giới đã có rất nhiều thuốc ARV được FDA phê duyệt để điều trị HIV. Nhưng chưa có thuốc nào có khả năng điều trị khỏi HIV.

Các thuốc ARV được FDA phê duyệt điều trị HIV

Efavirenz ký hiệu (EFV)

Nevirapine ký hiệu (NVP)

Abacavir ký hiệu (ABC)

Lamivudine ký hiệu 3TC

Emtricitabine ký hiệu FTC

Tenofovir ký hiệu (TDF)

Zidovudine ký hiệu (AZT)

Lopinavir/r ký hiệu (LPV/r)

Atanazavir ký hiệu (ATV/r)

Darunavir ký hiệu (DRV/r) 

Dolutegravir ký hiệu (DTG)

Raltegravir ký hiệu (RAL)

2. Những tác dụng phụ thường gặp của thuốc ARV trong điều trị HIV

2.1. Zidovudine ký hiệu (AZT)

– Thiếu máu, Giảm bạch cầu hạt, bệnh lý cơ, teo mỡ hoặc loạn dưỡng mỡ

– Toan lactic hoặc gan to kèm thoái hóa mỡ nặng

Đây là 2 trong số những tác dụng phụ của thuốc ARV Zidovudine.

2.2. Darunavir ký hiệu (DRV/r)

– Gây độc cho gan là tác dụng phụ của thuốc ARV Darunavir.

– Phản ứng quá mẫn và phản ứng da nặng

2.3. Dolutegravir ký hiệu (DTG)

Gây độc cho gan và phản ứng quá mẫn là tác dụng không mong muốn điển hình nhất.

2.4. Efavirenz ký hiệu (EFV)

– Độc tính thần kinh trung ương kéo dài (như có các giấc mơ bất thường, trầm cảm hoặc rối loạn ý thức)

– Gây độc cho gan

– Co giật

– Phản ứng quá mẫn, hội chứng Stevens-Johnson

– Có khả năng gây dị tật ống thần kinh bẩm sinh (nguy cơ ở người rất thấp)

– Vú to ở nam giới.

2.5. Lopinavir/r ký hiệu (LPV/r)

– Điện tâm đồ bất thường (khoảng PR và QT kéo dài, xoắn đỉnh)

– Khoảng QT kéo dài

– Gây độc cho gan

– Viêm tụy

– Nguy cơ dậy thì sớm, loạn dưỡng mỡ hoặc hội chứng chuyển hóa, rối loạn lipid máu hoặc tiêu chảy nặng.

2.6. Nevirapine ký hiệu (NVP)

– Gây độc cho gan

– Phản ứng quá mẫn và phản ứng da nặng (hội chứng Stevens-Johnson).

2.7. Raltegravir ký hiệu (RAL)

– Tiêu cơ vân, bệnh lý cơ, đau cơ

– Viêm gan và suy gan

– Phát ban nặng, phản ứng quá mẫn.

2.8. Tenofovir ký hiệu (TDF)

– Bệnh thận mạn tính. Tổn thương thận cấp và hội chứng Fanconi

– Giảm mật độ khoáng xương

– Toan lactic, gan to nhiễm mỡ.

2.9. Lamivudine ký hiệu 3TC, Emtricitabine ký hiệu FTC.

Hai loại thuốc này rất ít tác dụng phụ, nếu có thì thường nhẹ và thoáng qua.

3. Thông tin lưu ý về tác dụng phụ của thuốc ARV chữa HIV

• Hầu hết mọi người mới uống ARV đều gặp một vài tác dụng phụ nào đó của thuốc.
• Hầu hết bệnh nhân chỉ gặp tác dụng phụ nhẹ, một số ít bệnh nhân gặp tác dụng phụ nghiêm trọng như: phản ứng quá mẫn, dị ứng nặng, tổn thương gan nặng…
• Một số tác dụng phụ chỉ kéo dài vài ngày rồi tự hết, một số kéo dài và ngày càng nặng hơn.
• Khi nhận ARV lần đầu bạn nên hỏi kỹ các Bác sĩ về tác dụng phụ có thể gặp và gọi điện thoại ngay cho BS điều trị nếu bạn thấy lo ngại về tác dụng phụ của ARV.
• Không tự ý mua các thuốc để điều trị tác dụng phụ của ARV.

Tương tự như các thuốc điều trị bệnh thông thường, tác dụng phụ của thuốc ARV là không thể dự đoán trước. Điều quan trọng là bệnh nhân lưu ý phát hiện dấu hiệu bất thường và đến gặp bác sĩ để được thăm khám và xử trí phù hợp.